کلمه دترجت یا دترجنت (detergent) از فعل لاتین detergere به معنای پاک کردن یا زدودن گرفته شده است. در عرف، از این لغت برای ترکیبات تمیزکننده مصنوعی در مقابل صابون (نمک اسید چرب طبیعی) استفاده می‌شود، با وجود اینکه صابون نیز نوعی شوینده به حساب می‌آید اما معمولا در این دسته قرار داده نمی‌شود. ما در این مقاله سعی کردهایم به ترکیبات و ویژگی‌های این محصول بپردازیم و درباره کاربرد آنها در صنایع مختلف صحبت کنیم.
ساختار دترجت
detergent یک سورفکتانت یا مخلوطی از سورفکتانت‌ها هست که خواص پاک کنندگی دارد. این ماده شامل گروهی از ترکیبات با ساختار آمفیفیلیک هستند که در آن هر مولکول دربردارنده یک سر هیدروفیلیک (قطبی) و یک دم هیدروفوبیک (غیرقطبی) است. بخش آب گریز (هیدروفوبیک) این مولکول‌ها ممکن است هیدروکربن‌های راست زنجیر یا شاخه‌دار یا ساختار استروئیدی داشته باشد. بخش آب دوست (هیدروفیلیک) آنها نیز یونی یا غیریونی است.
طبقه بندی شیمیایی دترجنت‌ها
سورفکتانت‌ها موادی هستند که تمایل دارند کشش سطحی مایعی که در آن حل می‌شوند را کاهش دهند و شامل یک سر قطبی و غیرقطبی هستند. دترجت‌ها بسته به بار الکتریکی سورفکتانت‌های موجود در آنها به چهار گروه گسترده طبقه بندی می‌شوند. دترجنت‌های آنیونی، کاتیونی، غیریونی و در آخر آمفوتری (Amphoteric) در این گروه قرار دارند. در ادامه بیشتر درباره هر کدام از این طبقه بندی‌ها توضیح می‌دهیم.
دترجنت‌های آنیونی: دترجنت‌های آنیونی، آلکیل بنزن سولفونات‌ها هستند. بخش آلکیل بنزن این آنیون‌ها چربی دوست (لیپوفیلیک) و بخش سولفونات آن آب دوست است. دترجنت‌های آنیونی دو گونه رایج گروه‌های آلکیل شاخه‌دار و آلکیل خطی را دارند که گروه اول در جوامع پیشرفته اقتصادی حذف شده، علت آن عدم تجزیه‌پذیر بودن این ماده هست. دترجنت‌های آنیونی رایج ترین نوع بوده و سالانه حدود ۶ میلیارد کیلوگرم از آن برای بازارهای داخلی تولید می‌شود.
دترجت کاتیونی: دترجت‌های کاتیونی مشابه دترجنت‌های آنیونی هستند، اما آمونیوم چهارتایی جایگزین گروه سولفونات آنیونی می‌شود. بخش کاتیونی این مواد، شامل یک زنجیره هیدروکربنی بلند و یک اتم نیتروژن با بار مثبت است. این دترجنت‌ها به دلیل خاصیت نرم کنندگی پارچه و ضداستاتیک بودن آنها، اغلب به عنوان مولفه فعال در مواد نرم کننده پارچه استفاده می‌شوند.
نوع غیریونی: تفاوت دترجنت‌های غیریونی در سرگروه‌های بدون بار و آب دوست آنها مشخص می‌شود. مواد شوینده غیریونی رایج، بر پایه پلی اکسی اتیلن یا گلیکوساید هستند. این نوع دترجنت‌ها توانایی محدودی در اتصال به مولکول‌های پروتئین دارند به همین علت در شستشوی صنعتی بیشتر برای شکستن برهم‌کنش‌های لیپید-لیپید و پروتئین-لیپید استفاده می‌شوند و عملکرد خوبی در شکستن اتصالات پروتئین- پروتئین ندارند.
دترجت‌های آمفوتری: دترجنت‌های آمفوتری یا زویتریونیک دارای زویتروژن در محدوده pH خاصی هستند و به علت وجود تعداد مساوی بار مثبت و منفی، بار خالص آنها صفر است. سورفکتانت‌های آمفوتریک در مواد قلیایی قوی پایدار هستند و حلالیت قلیایی بالایی دارند، بنابراین در شستشوی صنعتی می‌توان سورفکتانت‌های آمفوتریک را به پاک کننده‌های قلیایی مبتنی بر آب اضافه کرد.
کاربرد‌های دترجنت در صنعت
نوع آمفوتری دترجنت دارای ویژگی‌های پایداری در برابر الکترولیت‌ها، اسیدها، آلکالیس‌ها و آب سخت هستند. نوع کاتیونی این ماده بار مثبت دارد پس خاک، چربی و دیگر ذرات با بار منفی را جذب می‌کنند. دترجنت‌های آنیونی بار منفی دارند که باعث می‌شود جذب خاک، چربی و دیگر ذرات با بار مثبت شوند. در ادامه به کاربرد دقیق هر کدام می‌پردازیم. برای دریافت دانش تخصصی‌تر و انتخاب ماده مورد نیاز و مناسب شست و شوی صنعتی، از راهنمایی متخصصین ما کمک بگیرید.
کاربرد‌های دترجنت‌های آمفوتری: دترجت آمفوتری‌ها دارای خواص فوق‌العاده‌ای مانند عدم ایجاد حساسیت و سوزش نسبت به پوست، چشم و غشاهای مخاطی هستند. سمی نبودن، قدرت خیس شدن، قابلیت تمیز کردن، قدرت کف کردن، تحمل آب سخت و قابلیت پخش صابون آهک، پایداری در شرایط PH شدید و سازگاری با سایر مواد باعث شده به طور گسترده در محصولات مراقبت شخصی مانند شامپوها و خمیر دندان‌ها و ساخت انواع شوینده‌های صنعتی و خانگی به کار بروند (برای ساخت مواد آرایشی از دیگر مواد مثل تیتانیوم دی اکسید هم برای کاربری های مختلف استفاده می‌شود).
موارد استفاده کاتیونی: از شوینده‌های کاتیونی اغلب برای حذف لکه‌هایی مانند روغن یا گریس از سطوح مختلف استفاده می‌شود. همچنین در تمیز کردن محصولات برای حذف باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها از سطوح کاربرد دارند. از دیگر موارد مصرف دترجنت‌های کاتیونی، جدا کردن فلز مس از سطوح، کمک به تشکیل پیوند شیمیایی بین زیر لایه و محصولات آبکاری، پاک کردن لکه از روی پارچه در صنعت نساجی، کمک در صنعت تصفیه آب، حذف لجن از جریان فاضلاب اشاره کرد.
موارد کاربرد شست و شو دهنده آنیونی: مواد شوینده آنیونی برای حذف پروتئین و دیگر مواد آلی استفاده می‌شوند. همچنین برای از بین بردن لکه‌های لباس و لوازم خانه مانند فرش، مبل، پرده و سطوح فلزی کاربرد دارند. در ترکیب با سورفکتانت کاتیونی برای کمک به جذب دارو از طریق پوست استفاده می‌شوند. علاوه بر این در تولید مواد شوینده مصنوعی از جمله آلکیل بنزن سولفونات‌ها، آلکیل سولفونات‌ها و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در طول سال‌ها، انواع گسترده‌ای از دترجت‌ها برای اهداف شستشوی صنعتی ساخته شده‌اند. انتخاب مناسب‌ترین نوع دترجنت از دغدغه‌های مهم بسیاری از صاحبین کسب و کار است. اگر شما نیز در این باره به اطلاعات بیشتر نیاز دارید، می‌توانید از راهنمایی‌های مشاورین ما در شرکت رسام گستر راویس استفاده کنید.
بدون دیدگاه