آب اکسیژنه (Hydrogen Peroxide) یکی از ترکیبات شیمیایی است که از دو اتم هیدروژن (H) و اکسیژن (O) تشکیل می‌شود و به صورت مایع بی‌رنگ و بی‌بو در تولید می‌شود. ما در این مقاله شما را با ویژگی‌ها، خواص این ترکیبات، نحوه تولید و کاربردهای هیدروژن پر اکساید آشنا می‌کنیم.
آب اکسیژنه چیست ؟
آب اکسیژنه (هیدروژن پراکساید) یکی از ترکیبات شیمیایی است که در بیشتر خانه‌ها و درمانگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ترکیب از دو اتم هیدروژن (H) و اکسیژن (O) تشکیل می‌شود و به صورت مایع بی‌رنگ و بی‌بو در مقادیر مختلفی در بازار موجود هست.
ویژگی‌ها و فواید آب اکسیژنه (هیدروژن پر اکساید)
اگر سوالاتی همچون آیا آب اکسیژنه همان وایتکس است؟ یا طرز تهیه آب اکسیژنه چگونه هست؟ ذهن شما را به خود مشغول کرده بد نیست ابتدا اطلاعاتی در رابطه با مزایا و خواص آب اکسیژنه کسب کنید.
آنتی باکتریال و ضدعفونی کننده قوی: هیدروژن پراکسید قابلیت کشتن طیف وسیعی از میکروارگانیسم‌ها از جمله باکتری‌ها، مخمرها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و هاگ‌ها را دارد. این ترکیب با اختلالاتی که در سیستم بیولوژیکی میکروارگانیسم‌ها ایجاد می‌کند مانع رشد آنها شده و آنها را از بین می‌برد. به طور معمول از این ماده به عنوان محلول ضدعفونی کننده برای زخم‌ها، بریدگی‌ها و سوختگی‌ها استفاده می‌شود.
آنتی اکسیدان: هیدروژن پراکسید قادر است سلول را در برابر اکسیداسیون و آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد محافظت کند. توانایی آن به عنوان یک آنتی اکسیدان باعث شده از سلول‌ها در برابر آسیب‌های اکسیداتیو به طور موثر محافظت کند و در بسیاری از محصولات ضد پیری و اکسیدان پوستی استفاده شود.
کمک به حفظ جوانی و زیبایی پوست: آب اکسیژنه به عنوان یک ماده جوان‌کننده و روشن‌کننده پوست کاربرد دارد. این ترکیب به از بین بردن لکه‌های قهوه‌ای، اسکار آکنه‌ها و لکه‌های پوستی مختلف کمک می‌کند. همچنین از آن به عنوان یکی از ترکیبات اصلی رنگ موها استفاده می‌شود که محصولات تولید شده با هیدروژن پراکسی ماندگاری بالاتری نسبت به رنگ موهای قدیمی‌تر دارند.
استفاده در صنایع پزشکی: هیدروژن پراکسید در علم پزشکی نقش مهمی را ایفا می‌کند. این ترکیب به علت توانایی در از بین بردن انگل کریپتو که در مدفوع انسان یافت می‌شود و همچنین نورویروس‌هایی که بسیار مسری هستند در بیمارستان‌ها کاربرد زیادی دارند. همچنین درمان زخم‌ها، عفونت‌ها، التهاب‌ها و حتی در برخی عملیات جراحی از این ماده استفاده می‌شود.
کاربرد در صنعت و مصارف خانگی: هیدروژن پراکسید در بسیاری از صنایع از جمله صنعت نساجی، آب‌گریز کننده‌ها، صنایع برق و الکترونیک، تمیزکننده‌ها و در خانه برای بهداشت و تمیزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دلیل اینکه پراکسید هیدروژن یک پاک‌کننده موثر هست این است که می‌تواند لکه‌ها را در سطح مولکولی تجزیه کند سپس با مولکول‌های اکسیژن موجود در لکه ترکیب شود و آنها را برای شستشو یا آبکشی به سطح آورد.
کاربرد در کشاورزی: این ترکیب به دلیل ویژگی‌های ضدعفونی کننده، ضدقارچی و اکسید کننده‌ای که دارد، همانند (سولفات پتاسیم) در حفظ سلامت گیاهان و بهبود رشد در کشاورزی بسیار موثر است. یکی از کاربردهای آب اکسیژنه در کشاورزی جلوگیری از رشد باکتری‌ها و قارچ‌هاست. همچنین افزودن این ماده به بخش آبیاری و محلول‌پاشی گیاهان باعث بهبود جذب مواد و افزایش عمر مفید گیاهان می‌شود.
طرز تهیه هیدروژن پراکساید
تولید هیدروژن پراکسید (H2O2) که یک فرآیند شیمیایی است به وسیله ترکیب دو عنصر، هیدروژن (H2) و اکسیژن(O) انجام می‌شود. در این فرآیند، هیدروژن با اکسیژن واکنش می‌دهد و هیدروژن پراکساید تولید می‌گردد. در ادامه به بررسی مراحل تولید این ترکیب خواهیم پرداخت.
مرحله اول
تهیه آب اکسیژنه: برای تولید هیدروژن پراکساید، نیاز به محلول آبی اکسیژنه (H2O) داریم که می‌تواند به دو روش الکترولیز آب و اکسیداسیون آب تهیه شود.
الکترولیز آب: در روش الکترولیز آب، این مایع با استفاده از جریان الکتریکی تجزیه می‌شود. در این فرآیند، دو الکترود (یک کاتد و یک آند) در یک محلول آبی قرار داده می‌شوند و با عبور جریان الکتریکی از آب، هیدروژن و اکسیژن جدا می‌شوند. اکسیژن حاصله از این فرآیند به عنوان عنصر اصلی برای تولید هیدروژن پراکساید استفاده می‌گردد.
اکسیداسیون آب: در روش اکسیداسیون آب، اکسیژن در حضور یک ماده اکسیدکننده (مانند کلر) با استفاده از فرآیند شیمیایی تولید می‌شود. در این روش، آب به عنوان ماده اولیه کاربرد داشته و با اعمال ماده اکسیدکننده مناسب، اکسیژن را جدا می‌کند. این روش به طور گسترده در صنعت استفاده می‌شود.
مرحله دوم
تجزیه: ترکیب حاصل از فرآیند قبلی باید تجزیه شود تا آب اکسیژنه تولید شود. برای این منظور، از یک کاتالیزور (مانند آنتراکینون) به عنوان عامل کاتالیزور استفاده می‌گردد. آنتراکینون با استفاده از یک ماده اکسیدکننده (مانند اسید کربونیک) و آب ترکیب شده و هیدروژن پراکسید تولید می‌کند.
مرحله سوم
تصفیه و ذخیره سازی: بعد از تولید هیدروژن پراکسید، نیاز به تصفیه و ذخیره سازی آن داریم. در این مرحله، هیدروژن پراکساید از آلودگی‌ها و آلاینده‌های موجود در آن تصفیه شده و سپس، با هدف ذخیره‌سازی در مخازن محکم و قابل حمل قرار می‌گیرد.
تفاوت آب اکسیژنه و وایتکس
مقایسه هیدروژن پراکساید و وایتکس: هیدروژن پراکسید و سدیم هیپوکلریت (نمک مایع) دو ترکیب شیمیایی هستند که در بسیاری از صنایع و به خصوص در حوزه بهداشت عمومی استفاده می‌شوند. این دو ترکیب ویژگی‌های متفاوتی دارند که در زیر به بررسی تفاوت‌های آنها می‌پردازیم.
ترکیب شیمیایی: هیدروژن پراکسید(H2O2) ترکیب شیمیایی شامل دو اتم هیدروژن و دو اتم اکسیژن است. در حالی که سدیم هیپوکلریت (NaClO) یک ترکیب شیمیایی دربردارنده یک اتم سدیم، یک کلر و یک اتم اکسیژن هست.
خواص ضدعفونی کننده: هیدروژن پراکسید به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده موثر می‌تواند باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها را از بین ببرد. سدیم هیپوکلریت نیز به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده استفاده می‌شود اما به طور معمول ترکیبات کلر را آزاد می‌کند که به عنوان یک اکسید کننده قوی عمل کرده و باعث نابودی باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌شود.
استفاده در حوزه بهداشت: آب اکسیژنه بیشتر در حوزه بهداشت و مراقبت از پوست و مو استفاده می‌شود. این ترکیب می‌تواند به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده برای زخم‌ها، بریدگی‌ها و سوختگی‌ها استفاده شود. سدیم هیپوکلریت ماده ضدعفونی کننده قوی در حوزه بهداشت عمومی هست. به طور معمول از این ترکیب در تمیزکردن سطوح، ضدعفونی کردن آب و تصفیه آب استفاده می‌شود.
عوارض آب اکسیژنه
هیدروژن پراکسید در تماس با پوست و چشم‌ها ممکن است تحریک‌کننده باشد و باعث سوختگی یا التهاب شود. همچنین سدیم هیپوکلریت ممکن هست بر پوست و چشم‌ها عوارضی همچون سوختگی یا التهاب ایجاد کند. مصرف هر دو ترکیب عوارض جانبی جدی همراه دارد و باید با دقت و احتیاط فراوان از آنها استفاده شود.
به طور کلی، آب اکسیژنه ترکیب شیمیایی با خواص ضدعفونی کنندگی قوی است. این ماده در حوزه‌های مختلف مثل بهداشت عمومی، کشاورزی و پزشکی استفاده می‌شود. استفاده صحیح و به اندازه از این ماده (همانند سایر مواد شیمیایی مثل اسید فسفریک خوراکی) خطرآفرین نیست. اما به کار بردن آن بدون رعایت نکات ایمنی خطرات زیادی را با خود به همراه دارد. بنابراین بهتر است قبل از استفاده از آب اکسیژنه حتما اطلاعات کافی در این مورد کسب کنید.
بدون دیدگاه